تحلیل آینده پژوهانه‌ی وضعیت زنان در افغانستان
تحلیل آینده پژوهانه‌ی وضعیت زنان در افغانستان
اندیشمندان آینده پژوهی، آینده را با وضعیت ممکن، محتمل و مطلوب تحلیل میکنند. به باور آنها شرایط ممکن، شامل تمامی وضعیتهای ممکنی است که میتواند در آینده محقق شود و برای کشف آن باید وضعیت موجود را با روشهای جدید و متفاوت بررسی نمود. حالت محتمل؛ به آینده‌ای گفته میشود که احتمالاً تحقق یابد و اینکه چه آیندهای محتملتر است و زودتر اتفاق میافتد بستگی به شرایط و وضعیتهای گذشته و حال دارد. آینده مطلوب؛ این نوع نگاه بیشتر ذهنگرا است و بهعینگرایی توجه ندارد. این بینش بر اساس ارزشهای جامعه و علاقمندی و خواستههای مردم تعیین میشوند

سید برهان الطافی، استاد دانشگاه و دانشجوی دکتری روابط بین الملل

اندیشمندان آینده پژوهی، آینده را با وضعیت ممکن، محتمل و مطلوب تحلیل میکنند. به باور آنها شرایط ممکن، شامل تمامی وضعیتهای ممکنی است که میتواند در آینده محقق شود و برای کشف آن باید وضعیت موجود را با روشهای جدید و متفاوت بررسی نمود. حالت محتمل؛ به آینده‌ای گفته میشود که احتمالاً تحقق یابد و اینکه چه آیندهای محتملتر است و زودتر اتفاق میافتد بستگی به شرایط و وضعیتهای گذشته و حال دارد. آینده مطلوب؛ این نوع نگاه بیشتر ذهنگرا است و بهعینگرایی توجه ندارد. این بینش بر اساس ارزشهای جامعه و علاقمندی و خواستههای مردم تعیین میشوند.

برحسب تقیسمبندیهای ذکر شده، وضعیت زنان زیر سلطه گروه طالبان و تحت تأثیر عوامل مختلف سیاستهای حاکمیتی،مقاومتهای مدنی و فشار بینالمللی و جهانی در قالب کدام نوع آینده قالب تحلیل است.

سیاستهای حاکمیتی و مقاومتهای مدنی

پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، وضعیت حقوقی، سیاسی، اجتماعی، ورزشی و فرهنگی زنان دگرگونگردید. گروه حاکم حقوق زنان را محدود نمود، بسیاری از حقوق طبیعی مانند حق تحصیل، اشتغال، حضور در فضاهای عمومی، ورزش  و سالنهای آرایشی را از زنان گرفت.

اما در برابر این رویه‌های زنستیزانه، خشک و سرکوبگر،نهادهای مدنی مختلفی از زنان و فعالان مدنی در داخل و خارج، مقاومت کرده اند و میکنند، تا جامعه افغانستان، کشورها و سازمانهای مدافع حقوق بشر را نسبت به وضعیت جاری در افغانستان آگاه سازند.

از سوی دیگر، نهادهای بینالمللی و کشورهای در راستای حمایت و حافظت از ارزشهای انسانی و دموکراتیک فعالیت میکنند، به عنوان مهمترین عوامل در توقف و تغییر این سیاست‌ها در افغانستان تلقی میشوند.

گرچند گروه حاکم علاقمندی تغییر در مواضع خود را ندارد، اما با افزایش انتقادات جهانی و اعمال تحریمهای اقتصادی و سیاسی و عدم رسمیت‌شناسی آنها ممکن است که در آینده برخی از سیاستهای محدود کننده‌ی خود را تعدیل کند.  

با همه‌ی اینها، دیده می‌شود که سیاستهای محدود کننده‌ی‌گروه حاکم روز به روز بیشتر شده و نسبت به این مقاومتهاتوجه صورت نگرفتهاست.

آیندههای احتمالی برای زنان افغانستان

باتوجه به آنچه‌ گفته شد و برحسب نگاهی آینده پژوهانه، در قالب سه سناریوی «ممکن، محتمل و مطلوب» وضعیت زنان در کشور را می‌توان این‌گونه تحلیل کرد:

سناریوی ممکن: در صورت اعمال فشارهای اقتصادی وسیاسی بر گروه طالبان، احتمال تغییر تدریجی در سیاستهای طالبان نسبت به حقوق زنان و وضعیت حاکم در افغانستان وجود دارد. در چنین حالتی محدودیتهای وضع شده علیه زنان تا حدودی کاهش مییاید. این تغییرات به تدریج و در زمینههای خاصی همچون تحصیل، اشتغال و حضور در اماکن اجتماعی و عمومی به صورت محدود صورت خواهند گرفت.

سناریوی محتمل: در صورتی فشارها و محدویتها جهانی بر سیاستهای کنونی طالبان تأثیرگذار واقع نشود، در این حالت وضعیت کنونی ادامه پیدا خواهد کرد. ادامه شرایط حاکم موجب محدودیت، سرکوب و تضییع حقوق بیشتر زنان در افغانستان خواهد شد. اکنون این نوع نگاه در افغانستان حاکم است و زنان در آنجا از حقوق اولیه طبیعی و انسانی خود به صورت کامل محروم شدند. سیستم حکومتی و اداری در افغانستان کاملاً مردانه گردیده و زنان را از تمامی مسایلاجتماع، مباحث سیاسی، نشستهای فرهنگی، رشد و فعالیتهای اقتصادی محروم و حذف نموده است. با اعمال چنین سیاستی زنان را در چهاردیواری خانه محبوس و زندانی کردهاند.

سناریو مطلوب: تغییر و مقاومت داخلی توأم با حمایتهای بینالمللی ممکن است موجب تغییر در ساختاهایهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در افغانستان گردد. با تغییر ساختار و بینش سیاسی در افغانستان، امکان شکلگیری مشارکت سیاسی فراگیر، حضور برابر زنان و مردان در حوزه سیاسی و اجتماعی، برگزاری انتخابات شفاف، عادلانه و شایستهلارانه مبتنی بر تخصص، حاکمیت قانون، نهادینه شدن ارزشهای دموکراتیک و جهانی انسانی، تحقق حقوق اولیه طبیعی و انسانی زنان در پرتو ارزشهای جهانی محقق خواهد شد. با تحقق سناریو مطلوب خواستهها و مطالبات انسانی و حقوق بشری زنان افغانستان همانند حضور در صحنههای سیاسی، اجتماعی، ورزشی، فرهنگی، سیمنایی، اماکن عمومی و اشتغال محقق خواهد خواهد شد. اگر کنشگران داخلی «جریانهای سیاسی ضد طالب و زنان» افغانستانی به درستی ایفای نقش کنند، میتوانند با حمایت داخلی و بینالمللی سناریوی مطلوب را در افغانستان تحقق بخشند.

نتیجه‌گیری

تحقق وضعیت مطلوب برای زنان در افغانستان بستگی به چندین عامل کلیدی از جمله تغییرات سیاسی در داخل افغانستان، اعمال فشارهای بینالمللی، مقاومت داخلی زنان و تحولاتساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در کشور دارد.

 

 

  • نویسنده : سید برهان الطافی
  • منبع خبر : خبرگزاری زنان افغانستان