قتل‌عام نوزدهم جدی ۱۳۷۹ یکاولنگ، یکی از جنایت‌های گروه طا.لبان است. در آن جنایت‌جنگی، بیش از ۳۰۰ نفر از مردم یکاولنگ-بامیان، توسط گروه طا.لبان دستگیر و به صورت گروهی به رگبار بسته شدند، اجساد این قربانیان، به مدت هفت شبانه‌روز روی برف زمستان مانده بود. زنان این اجساد را شناسایی کرده و به قبرستان‌ها منتقل […]
قتل‌عام نوزدهم جدی ۱۳۷۹ یکاولنگ، یکی از جنایت‌های گروه طا.لبان است. در آن جنایت‌جنگی، بیش از ۳۰۰ نفر از مردم یکاولنگ-بامیان، توسط گروه طا.لبان دستگیر و به صورت گروهی به رگبار بسته شدند، اجساد این قربانیان، به مدت هفت شبانه‌روز روی برف زمستان مانده بود. زنان این اجساد را شناسایی کرده و به قبرستان‌ها منتقل کرده و به شکل دسته‌جمعی دفن نمودند.
“عبدالله سرحدی” والی طا.لبان در ولایت بامیان به دستور “ملا محمد عمر” مدیریت این قتل‌عام را به عهده داشت. او اکنون نیز والی این ولایت است. این جنایت‌بشری در “سازمان‌ملل متحد” به عنوان یک جنایت‌جنگی به ثبت رسیده است.
براساس گزارش‌ها، شواهد موجود و منابع محل، نیروهای گروه طا.لبان در ۱۸ جدی ۱۳۷۹ پیشروی شان را از بامیان، به منظور تصرف یکاولنگ شروع می‌کند، اکثر قتل‌عام‌‌ها را در ۱۸ این ماه انجام می‌دهند.
وقت گروه طا.لبان وارد یکاولنگ شدند، تمام مردان جوان “نَیَک” و مناطق دره‌علی که تعداد شان به بیش از ۳۰۰ تن می‌رسید، جمع‌آوری کرده و همه را به صورت دسته‌جمعی به رگبار بستند.
افرادی که هیچ‌گونه آشنایی با سلاح نداشتند و از اسلحه بویی نبرده بودند را به اتهام سقوط ولسوالی کشتند.
“سید احمد حسین”، یکی از شاهدان عینی و ریش‌سفیدان “نَیَک” یکاولنگ، آن رخ‌داد تلخ و خونین را چنین به تصویر کشیده است؛ ” ولسوالی یکاولنگ تحت حاکمیت گروه طا.لبان بود و امنیت آنچنانی برقرار بود، “کریم خلیلی” نماینده حزب وحدت که در “دره‌صوف” با نیروهایش به سر می‌برد، تصمیم داشت تا با نیروهایش به ولسوالی یکاولنگ بیایند، اما تعدادی از متنفذین و ریش‌سفیدان این ولسوالی به “دره‌صوف” رفته و از خلیلی خواستند تا امنیت این ولسوالی را برهم نزده و حمله نکند. خلیلی تعهد کرد و قول داد که به این ولسوالی حمله نمی‌کند. اما پس از گذشت چند روز، خلیلی با نیروهایش به عهد و پیمان خویش عمل ننموده و به این ولسوالی حمله کرد که تعداد افراد باقی‌مانده گروه طا.لبان چون؛ “صوفی گردیزی” فرمانده گروه طا.لبان، این ولسوالی را ترک گفتند. بعد از آگاهی و اطلاع طا.لبان از این موضوع، با نیرویی عظیمی که تعداد شان به سه هزار نفر می‌رسید به یکاولنگ یورش برده و حمله کردند، اما افراد خلیلی در داخل خانه‌های مردم سنگر گرفته و از داخل همین خانه‌ها بالای گروه طا.لبان گلوله پرتاب‌می کردند و فرار را ترجیح دادند. در نهایت افراد خلیلی شکست خورده و به “بلخاب” عقب نشینی را اختیار کردند. وقتی یکاولنگ به دست نیروهای گروه طا.لبان قرار گرفت، “ملا محمد عمر” دستور قتل‌عام را صادر کرد. گروه طا.لبان مردم بی‌گناه را از قریه‌ها جمع‌آوری کرده و در منطقه “دهن‌شورآب” به رگبار بستند”.
گروه طا.لبان برخی قربانیان را در جریان بازرسی بطور انفرادی در خانه‌های شان و چندی را در کنار سرک‌ها در جریان بحث و گفتگو تیر باران کردند.
تحقیقات صورت گرفته، گزارش‌های بین‌المللی، اثرات چاپ شده و از همه مهم‌تر قبرستان‌های دسته جمعی؛ بخوبی واضح می‌سازد که کشته شدگان فیروز بهار، پرجویک، گنبدی، مندیک، آخندان، کته‌خانه، بیدمشکین، گردبید و دره‌علی بوده اند.
گروه طا.لبان شمار زیادی از افراد ملکی را از منابر و تکیه خانه‌ها، مساجد و خانه‌های شان جمع‌آوری کرده و دست‌های این افراد بی‌گناه را با دستارشان به پشت بستند و قتل‌عام کردند.
بر اساس گزارش‌های موجود، اکثریت تیرباران‌ها، در قلعه محمدحسن خان، منطقه سرآسیاب، در پشت ساختمان موّسسه “آکسفام” و شفاخانه یکاولنگ رخ داده است.
شاهدان عینی که از قتل‌عام نیمه جان و سرانجام نجات یافته گفته اند، که گروه طا.لبان مردان را مجبور کردند که رو به دیوار بایستند و از پشت با کلاشینکوف به ناحیه سر و قلب آنان شلیک می‌کردند که تعداد کشته شدگان به بیش از ۳۰۰ تن می‌رسید.
“سازمان ملل”، از ۱۷۰ نفر کشته، با ذکر جزئیات یاد کرده در حالی‌که تعداد کشته شدگان این رویداد خونین بیش از ۳۰۰ نفر و تمام کشته‌های این قتل‌عام خونین، مردان بودند و بر اساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل ” منتشر شده در سال ۲۰۰۱”، قربانیان این حادثه از میان کارگران، دکان‌داران، کارمندان، معلمان، طلاب علوم‌دینی، و فعالان حقوق بشر بودند که یک رهبر دینی و یک داکتر دندان نیز در بین این قربانیان گزارش شده بود و بر اساس شاهدان عینی یک زن و دو کودک نیز در میان کشته شدگان وجود داشته است.
بر اساس گزارش “پروژه‌ای عدالت انتقالی”، که در سال ۲۰۰۵ منتشر گردیده بود، چند نفر از فرماندهان که در عملیات ضربتی و هماهنگی قتل‌عام ها نقش بسزایی داشته اند، بطور مشخص نام برده شده اند، این گزارش خاطر نشان می‌کند که گروه طا.لبان پیش از قتل‌عام برنامه‌ریزی دقیقی کرده بودند.
به نقل از مردم محل، “سید میرعلی” جوان تازه قد کشیده وقتی می‌بیند گروه طا.لبان قصد دارد تا پدرش “سید صفدر” و کاکایش “سید اکبر” را تیرباران کند، به سوی گروه طا.لبان حمله می‌کند و تلاش دارد تا جلو کشتن آنان را بگیرد؛ اما خود توسط گروه طا.لبان در نزد چشمان پدر و کاکا، زنده پوست می‌شود.
طا.لبان با قساوت تمام؛ خانه‌های مردم را بررسی کرده مردان جوان را جمع‌آوری می‌کرد، در این میان”سیدعزیزالله اخلاقی” یکی از افراد پر نفوذ و نام‌دار یکاولنگ را نیز شهید کردند. اخلاقی ۳۰ سال‌سن داشت و تنها پسر پیر مرد ۸۰ ساله و پدر ۶ فرزند از دره‌علی یکاولنگ بود که در تلاشی‌های خانه به خانه به دست طا.لب افتاد و به شهادت رسید.
“فاطمه” مستعار، به خبرگزاری زنان افغانستان کشته شدن پسرش را چنین بیان داشته است؛ “وقت گروه طا.لبان به خانه‌های ما یورش آوردند پسرم جوان ۲۵ ساله را در مسیر راه “سر بوم” “دره‌علی” ابتدا طا.لبان پیش “داکسن‌های” خود دوانده و چندین کیلومتر را آمدند و در نهایت وقت پسرم قرآن را از جیب‌اش کشیده و به گروه طا.لبان نشان داده و گفته لااقل از قرآن حیا کنید و من بی‌گناهم و آزادم سازید اما طا.لبان با بی‌رحمی تمام به دهن پسرم شلیک کرده و با اثر چندین تیر در لب سرک شهید اش کردند”.
همچنین، نمونه‌ی این قتل‌عام شهادت دو پسر جوان “احمدارباب” از قریه کته‌خانه یکاولنگ بود که در پیش چشمان پدر، هر دو تیرباران شدند.
افزون بر این، “معصومه” زن صبور از دره‌علی که به‌چشم خود شاهد انتقال تابوت و دفن سه پسر‌اش بود و صدها زن و مرد چون معصومه که شوهر و پسران خود را تابوت کرده و دفن نمودند، هستیم.
لازم به ذکر است، یادبود از سالگرد شهدای ۱۹ جدی، همه ساله در کابل و سایر ولایات برگزار می‌شد. اما با تسلط دوباره گروه طا.لبان قرار بود برنامه یادبود از این شهدا برگزار شود اما استخبارات گروه طا.لبان مانع شدند.
۲۳ سال از آن جنایت‌بشری و نسل‌کشی می‌گذرد، اما عاملین اصلی آن رویداد خونین نه تنها مجازات نگردید، بلکه دوباره بر سکوی قدرت نشستند و بالای وارثین شهدای ۱۹ جدی حاکم شدند.
بناً، وارثین این حادثه الم‌ناک، به صورت جدی از نهاد‌های بین‌المللی و خواهان تطبیق پروسه عدالت انتقالی و به محکمه کشانیدن عاملین اصلی این رویداد خونین هستند تا بتواند مرحمی بر قلب‌‌های داغ دیده‌ی آنان باشد. زیرا پروسه عدالت انتقالی در جستجوی حقیقت‌یابی و مستندسازی رسیده‌گی به قربانیان بازمانده از درد و رنج مردم این مرز و بوم، خواهان تطبیق این فرایند در مورد قتل‌عام بزرگ یکاولنگ هستند.
